(NXD) -
Bộ Xây dựng đang dự thảo Nghị định về xử lý vi phạm hành chính theo hướng định hình lại khung pháp lý cho công tác thanh tra, bảo đảm thống nhất với Luật số 88/2025/QH15 - Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính, và cơ cấu chính quyền địa phương hai cấp.
Một công ty BĐS trên địa bàn TP Hà Nội bị kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính về lĩnh vực môi trường. Ảnh minh hoạ.
Ban Quản trị nhà chung cư có thể bị xử phạt hành chính
Dự thảo Nghị định đã mở rộng phạm vi điều chỉnh, đồng bộ với chức năng quản lý ngành. Theo đó, Điều 1 dự thảo Nghị định đã quy định phạm vi điều chỉnh bao quát 8 nhóm lĩnh vực: Quy hoạch xây dựng và quy hoạch đô thị; Kiến trúc; Hoạt động đầu tư xây dựng; Phát triển đô thị; Hạ tầng kỹ thuật; Quản lý, phát triển nhà ở; Kinh doanh bất động sản; Sản xuất vật liệu xây dựng.
So với Nghị định số 16/2022/NĐ-CP, đây là sự mở rộng thêm 3 lĩnh vực mới: quy hoạch xây dựng - đô thị, kiến trúc và phát triển đô thị, nhằm bảo đảm thống nhất với Nghị định số 33/2025/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Xây dựng.
Việc mở rộng này khắc phục tình trạng nhiều hành vi vi phạm trong lĩnh vực kiến trúc và quy hoạch đô thị chưa có chế tài tương ứng, đồng thời tạo căn cứ pháp lý để xử lý thống nhất theo Luật Kiến trúc số 40/2019/QH14 và Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn số 47/2024/QH15.
Về đối tượng áp dụng, Điều 2 dự thảo Nghị định quy định, đối tượng áp dụng bao gồm: Tổ chức, cá nhân trong nước; Tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài, nhà đầu tư nước ngoài; Cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập; Ban quản trị nhà chung cư, chủ đầu tư, nhà thầu, đơn vị tư vấn, giám sát, quản lý vận hành công trình.
So với Nghị định số 16/2022/NĐ-CP, dự thảo Nghị định có hai điểm mới: Thứ nhất, dự thảo Nghị định bổ sung Ban quản trị nhà chung cư là chủ thể độc lập có thể bị xử phạt hành chính, căn cứ Điều 132 Luật Nhà ở số 27/2023/QH15 quy định trách nhiệm quản lý, sử dụng và bảo trì phần sở hữu chung. Theo đó, trường hợp Ban quản trị không thực hiện hoặc để kéo dài tình trạng hư hỏng, mất an toàn công trình, cơ quan có thẩm quyền có thể xử phạt. Quy định này khắc phục khoảng trống pháp lý trước đây, tăng tính ràng buộc và minh bạch trong quản lý vận hành chung cư.
Thứ hai, dự thảo Nghị định mở rộng phạm vi áp dụng đến tổ chức có yếu tố nước ngoài, phù hợp Điều 9 Luật Kinh doanh bất động sản số 29/2023/QH15, bảo đảm các nhà đầu tư, nhà thầu nước ngoài khi hoạt động tại Việt Nam đều phải tuân thủ pháp luật Việt Nam. Quy định này giúp thống nhất quản lý, tránh bỏ sót vi phạm trong các dự án FDI, đồng thời bảo đảm bình đẳng giữa doanh nghiệp trong nước và nước ngoài.
Áp dụng tình tiết tăng nặng khi vi phạm nhiều lần
Nhằm cụ thể hoá Luật số 88/2025/QH15 - Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính, Điều 4 dự thảo Nghị định sửa đổi toàn diện nguyên tắc xử phạt theo hướng: Thống nhất thuật ngữ “người thi hành công vụ” thay cho “người thực hiện nhiệm vụ xử phạt”, phù hợp Điều 3 Luật số 88/2025/QH15 - Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính; Bổ sung quy định liên thông giữa các lĩnh vực đất đai, môi trường, PCCC, an toàn lao động để tránh chồng chéo xử phạt; Làm rõ nguyên tắc “một hành vi - một quyết định xử phạt”.
Đáng chú ý, khoản 7 Điều 4 dự thảo Nghị định quy định: “Tổ chức, cá nhân vi phạm hành chính nhiều lần đối với hành vi quy định tại điểm c khoản 6 Điều 68, điểm a, b khoản 1 Điều 75 thì không xử phạt về từng hành vi, mà áp dụng tình tiết tăng nặng vi phạm nhiều lần.”
Quy định này cụ thể hóa Điều 10 Luật số 88/2025/QH15 - Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính, bảo đảm công bằng trong xử phạt, tránh tình trạng “phạt trùng” đối với các dự án có nhiều hạng mục vi phạm giống nhau.
Về thẩm quyền xử phạt được dự thảo Nghị định quy định bảo đảm phù hợp mô hình chính quyền hai cấp tại Chương X (Điều 84 - 90). Trong đó, bỏ thẩm quyền Thanh tra Sở và Thanh tra huyện (Điều 86, 87); Loại bỏ cấp huyện khỏi hệ thống thẩm quyền xử phạt (Điều 90).
Tăng thẩm quyền Thanh tra tỉnh và Chủ tịch UBND cấp tỉnh, xã, bảo đảm phù hợp Nghị định số 189/2025/NĐ-CP quy định chi tiết Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật số 88/2025/QH15 - Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính. Bổ sung thẩm quyền Trưởng đoàn kiểm tra (Điều 87), cho phép xử phạt đến 1 tỷ đồng và áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả, tương thích khoản 4 Điều 6 Nghị định số 189/2025/NĐ-CP.
Sự điều chỉnh này là hệ quả trực tiếp của Kết luận số 134-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị về Đề án sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, trong đó đã kết thúc hoạt động Thanh tra Sở và Thanh tra huyện, tổ chức lại thành Thanh tra tỉnh. Do đó, việc điều chỉnh thẩm quyền xử phạt trong dự thảo Nghị định là bước cụ thể hóa Kết luận này ở mức văn bản quy phạm.
Đồng thời, dự thảo Nghị định cũng bỏ quy định liên quan đến “chứng chỉ năng lực hoạt động xây dựng”, do Luật Đường sắt số 95/2025/QH15 đã bãi bỏ chứng chỉ năng lực đối với tổ chức trong Luật Xây dựng hiện hành.
Việc sửa đổi phạm vi, đối tượng và thẩm quyền xử phạt không chỉ khắc phục hạn chế của Nghị định số 16/2022/NĐ-CP mà còn thể hiện định hướng quản lý nhà nước mới: Phân định rõ thẩm quyền, tập trung đầu mối thanh tra ở cấp tỉnh; Mở rộng phạm vi điều chỉnh, đảm bảo tính bao quát toàn ngành xây dựng; Xác định rõ trách nhiệm chủ thể vi phạm, kể cả Ban quản trị nhà chung cư và nhà đầu tư nước ngoài; Bảo đảm tính thống nhất với hệ thống pháp luật mới, đặc biệt Luật số 88/2025/QH15 - Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính, Luật Nhà ở số 27/2023/QH15, Luật Kinh doanh BĐS số 29/2023/QH15.
Dự thảo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính về xây dựng được Bộ Xây dựng xây dựng trong bối cảnh toàn ngành đang thực hiện cải cách thể chế và tái cấu trúc hệ thống thanh tra - kiểm tra theo Kết luận số 134-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá XIII. Trên cơ sở đó, thẩm quyền xử phạt hành chính được tổ chức lại, chấm dứt hoạt động của Thanh tra Sở và Thanh tra huyện, tập trung về cấp tỉnh và cấp xã; Bổ sung thẩm quyền cho Trưởng đoàn kiểm tra theo khoản 4 Điều 6 Nghị định số 189/2025/NĐ-CP. Song song với điều chỉnh bộ máy, dự thảo Nghị định mở rộng phạm vi điều chỉnh sang lĩnh vực quy hoạch, kiến trúc, phát triển đô thị, bảo đảm thống nhất với Nghị định số 33/2025/NĐ-CP và các luật mới như: Luật số 88/2025/QH15 - Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính, Luật Nhà ở số 27/2023/QH15, Luật Kinh doanh BĐS số 29/2023/QH15, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn số 47/2024/QH15. Những điều chỉnh này cho thấy, mục tiêu của Nghị định mới hướng tới một mô hình quản trị xây dựng thống nhất, minh bạch và hiệu lực hơn trong giai đoạn 2025-2030.